İsin 50 Tonu: Turbayı Biliyorsun…Peki Diğerleri

Viski dünyasında “isli” dendiğinde çoğumuzun aklına tek bir kaynak geliyor: turba!

İskoçya’nın batı kıyılarında yüzyıllardır kullanılan bu yakıt, maltın ıslak yüzeyine fenoller yükleyerek o kendine has iyotsu ve topraksı tatları yaratıyor. Ama gerçek şu ki, duman sadece turbanın işi değil. Dünyanın farklı bölgelerinde bambaşka kaynaklardan çıkan dumanlar, viskiye benzersiz bir kimlik kazandırıyor.

Viskide İs Nereden Geliyor?

Dumanın viskiye taşınmasını sağlayan şey fenoller. Arpa hâlâ ıslakken yakılan turba, odun ya da bitkilerden çıkan fenoller malt tanesine yapışıyor. Bu bileşikler, damıtım süreci boyunca viskinin ruhuna eşlik ediyor ve yıllar sonra bardağımızda hissettiğimiz dumanlı karakteri oluşturuyor.

Turba: İskoçya’nın Klasik Yolu

Turbanın viskiyle buluşması aslında zorunluluktan doğdu. İskoçya’nın batı adalarında, özellikle Islay’da odun ve kömür bulmak tarih boyunca oldukça zordu. Ada halkı, yüzyıllar boyunca yerin altında birikmiş organik bitki örtüsünün sıkışıp kömürleşmesiyle oluşan turbayı ısınmak, yemek pişirmek ve günlük ihtiyaçları için yakıt olarak kullandı. Damıtımevleri kurulduğunda da en kolay ulaşılabilen bu yakıt, maltın kurutulmasında doğal olarak devreye girdi.

Islay turbası deniz yosunu ve tuzla yoğrulduğu için yanarken iyotsu ve tıbbi çağrışımlar yaratıyor. Highlands gibi iç bölgelerdeki turba ise daha çok ağaç kökleri ve toprak içerdiğinden odunsu, topraksı ve hafif tatlımsı bir duman sunuyor. Böylece turba, coğrafyanın şartlarından doğan pratik bir çözümken zamanla İskoç viskilerinin ayırt edici imzasına dönüştü.

Mesquite: Amerikan Güneybatısının Barbekü İzi

Arizona ve New Mexico’da mesquite ağacı tütsüsüyle üretilen viskiler öne çıkıyor. Whiskey Del Bac ve Santa Fe Spirit, arpayı mesquite ateşiyle kurutarak viskiye tatlı, kuru ve barbeküyü andıran bir duman kazandırıyor. İskoçya’nın yosunlu turbasından tamamen farklı; Amerikan güneybatısının sıcak rüzgârını bardağa taşıyor.

Manuka: Yeni Zelanda’nın Çiçeksi Dokunuşu

Yeni Zelanda’nın yerel ağacı manuka, sadece balıyla değil tütsüsüyle de ünlü. Thomson Whisky, arpasını manuka odunuyla tütsülüyor. Sonuç: çiçeksi, balsamik tatlılığında ve yağlı bir duman profili. İskoçya’nın tuzlu turbasından farklı olarak daha sıcak, daha tatlı ve reçineli bir karakter yaratıyor.

Ardıç, Funda ve Tazmanya: Dünyadan Diğer Özgün Yorumlar

İsveç’te Mackmyra, viskilerinde ardıç dallarını ateşe atarak çam ormanını andıran ferah ve reçineli bir tat yakalamıştı.

Danimarka’da Stauning, fundayla birlikte turba kullanarak hafif bitkisel ve tatlımsı bir duman sunuyor.

Tazmanya’da Lark ise farklı bir yöntem izliyor: maltlanmış arpa damıtımevine geldikten sonra yerel turbayla tütsüleniyor. 2 ton arpa, 100 kg turbayla uzun bir süreçte işleniyor. Bu yöntem çikolata, kahve ve toprak tonlarını öne çıkarıyor. Ada doğasının karakteri adeta bardağa işleniyor.

Dumanın Viskideki Yolları

Dumanı viskiye katmanın farklı yöntemleri var. En yaygını, maltı tütsülemek. Bunun dışında distilatı tütsüleyen (örneğin Balcones Brimstone) veya isli fıçılarda olgunlaştıran damıtımevleri de var. Hatta Chivas Regal, isli viski beklemiş fıçılarda harmanlarını dinlendirerek dumanlı nüanslar yakaladı. Türkiye pazarı için özel çıkardığı “Smooth&Smoky” ekspresyonu işte bu tür ise bir örnek.

Tat Haritası: Senin Tonun Hangisi?

Dünya genelinde kullanılan farklı duman kaynakları, viskide geniş bir tat yelpazesi oluşturuyor.

İskoç turbası: iyotsu, tıbbi veya topraksı

Mesquite: barbeküyü andıran tatlı-kuru bir is

Manuka: çiçeksi, balsamikimsi ve reçineli

Ardıç: ferah ve reçineli

Funda: bitkisel ve hafif tatlı

Tazmanya turbası: çikolata, kahve ve toprak tonları

Dumanın kaynağı değiştikçe bardaktaki deneyim de değişiyor. Belki senin favorin deniz kenarında bir turba, belki de közde et kokusunu hatırlatan mesquite.

Peki sen hangi “is tonunu” seversin? Yorumlarda paylaş.